Effectief aanspreken met behoud van relatie met het AUB-model

5 min leestijd
3 februari 2025 11:28:00 CET

Door Hannelore Hemeltjen en Sipke Ruijter geschreven.

"Weer een toets die te laat is ingeleverd. De derde deze periode al. Je ziet je collega in de lerarenkamer en voelt de spanning in je schouders. Je wéét dat je het moet bespreken, maar... hoe doe je dat zonder de relatie te beschadigen?"

Na onze eerdere blogs over professionele schoolcultuur (belang van een professionele cultuur- kenmerken professioneel gedrag- waarom is elkaar aanspreken zo lastig), is het tijd voor concrete handvatten. In deze vierde blog introduceren we het AUB-model: Gebaseerd op wetenschappelijke inzichten over effectieve feedback en verbindende communicatie en herhaaldelijk getoetst in de praktijk. 

Wil je meer wetenschappelijk onderbouwde inzichten over effectieve communicatie en professioneel gedrag in het onderwijs? Download het Gratis Onderwijs Whitepaper en ontdek bewezen strategieën!

 


Wat is het AUB-model voor aanspreken? 

Elkaar aanspreken is een vorm van feedback geven. Om dit effectief te doen met behoud van relatie, combineren we Hattie's model voor informatierijke feedback (Hattie & Timperley, 2007; Wisniewski, Zierer & Hattie, 2020), met de principes van geweldloze communicatie (Rosenberg, 2003). Hattie’s model leert ons dat effectieve feedback informatierijk is, en uit drie vragen bestaat:

  1. Feedup: Naar welk doel werken we toe?
  2. Feedback: Waar staan we nu ten opzichte van dit doel?
  3. Feedforward: Hoe komen we een stap dichter bij het doel?

De principes van geweldloze communicatie voegen daaraan toe: 

  • Waarnemen zonder oordeel,
  • Uit je gevoel,
  • Benoem je behoeften,
  • En doe een verzoek.

Door de wetenschappelijke inzichten over effectieve feedback te combineren met de principes van geweldloze communicatie, ontstaat een krachtig instrument om aan te spreken: het AUB-model. Dit model bestaat uit drie kernbegrippen die constant met elkaar in verbinding staan:

  • Afspreken: Maak je doel helder en maak afspraken over hoe dat te bereiken
  • Uitspreken: Geef specifiek aan waar iemand staat, gericht op gedrag (niet persoon)
  • Bespreken: Ga samen het gesprek aan over hoe jullie verder komen

Deze drie elementen versterken elkaar en vormen samen een dynamisch proces. Het cyclische karakter van het model zorgt ervoor dat je steeds opnieuw kunt afstemmen, bijsturen en groeien - precies wat nodig is voor duurzame professionele ontwikkeling.

Voordat we het model stap voor stap doorlopen, is het belangrijk om eerst de juiste voorwaarden te creëren. Een goed gesprek begint namelijk met een simpele vraag als: "Kan ik iets met je bespreken?" of "Heb je even tijd?". Deze vraag laat zien dat je rekening houdt met de ander en creëert direct een veiligere sfeer. 

De drie stappen van effectief aanspreken

Laten we de drie kernonderdelen van het model verkennen en zien hoe deze in de praktijk werken:

1. Afspreken: Het doel van het gesprek verhelderen

In deze stap maak je je intenties en het gezamenlijke doel duidelijk. Door het hogere doel te benoemen (zoals het optimale uit je leerlingen halen of een prettige werksfeer voor het hele team), leg je een sterke basis voor een open gesprek.

'Ik zou graag met je in gesprek willen over de afspraken die we met elkaar hebben over het aanleveren van de proefwerken.'

2. Uitspreken: De huidige situatie benoemen

Bij deze stap is een aantal uitgangspunten van belang die we kennen vanuit de verbindende of geweldloze communicatie (Rosenberg, 2003):

  • Spreek vanuit jezelf, in de ik-vorm,
  • Blijf uit het oordeel,
  • Ga ervan uit dat het gedrag van de ander goed bedoeld is,
  • Hou je bij feitelijkheden,
  • Richt je op gedrag, niet op de persoon,
  • Benoem wat het gedrag met jou doet, wat je graag zou willen en waar je behoefte aan hebt.

'Ik heb gezien dat de toetsen niet op tijd waren aangeleverd bij de onderwijsassistenten. Dit was vorige toetsweek ook het geval. Ik merk dat ik hier onrustig van word, want ik voel me verantwoordelijk. Ik wil heel graag met jou afstemmen wat er nodig is om dit volgende periode te voorkomen. Ik heb er echt behoefte aan dat alles ruim op tijd geregeld is.'

3. Bespreken: Samen naar oplossingen zoeken

In deze stap ga je samen in gesprek over oplossingen, waarbij je:

  • Spreekt vanuit de posities: ik ben oké en jij bent oké,
  • Focust op werkgedrag, niet op de persoon,
  • Samen werkt aan procesverbetering,
  • Oplossingsgericht blijft en niet verdwaalt in details,
  • Erkent dat de ander een reden heeft voor het vertoonde gedrag,

'Kunnen we bespreken wat er nodig is om dit volgende periode in orde te hebben? Hoe zie jij dat?'

Door deze cyclische aanpak te volgen, kom je tot concrete afspraken die als uitgangspunt kunnen dienen voor eventuele vervolggesprekken. Deze werkwijze zorgt ervoor dat de boodschap op een 'veilige' manier wordt overgebracht. Feitelijkheden zijn niet te weerleggen en jouw gevoel en behoefte evenmin. Wanneer de toon en lichaamstaal bijdragen aan een open communicatie is de kans op behoud van relatie groot.

Aanspreekcultuur creëren op school: Implementatie van het AUB-model

Rol van het managementteam bij aanspreken

Als managementteam heb je de grootste invloed op het bevorderen van een aanspreekcultuur. Door dit zelf toe te passen, voor te doen en uit te dragen, stimuleer je de professionele communicatie en daarmee de professionele schoolcultuur. De collega die klaagt over een ander, help je bijvoorbeeld op weg door samen een gesprek voor te bereiden aan de hand van het AUB-model. Leg het model uit aan het team, pak het erbij bij gesprekken, maak het visueel, zichtbaar en creëer de gelegenheid om te oefenen. Zodoende komt er beweging in het professionaliseren van de schoolcultuur.

Bouwstenen voor een aanspreekcultuur

We merken in de praktijk dat scholen behoefte hebben aan ten minste drie belangrijke bouwstenen:

  1. Schoolleiders die het goede voorbeeld geven.
  2. Duidelijk terug te vinden kaders of afspraken die in lijn zijn met de visie van de school.
  3. Hulp en ondersteuning voor wie het lastig vindt om anderen aan te spreken.

Ten slotte spreken veel collega’s uit dat ze ‘veiligheid’ nodig hebben om tot een aanspreekcultuur te komen. Alleen is het interessante dat een veilig gevoel, juist het gevólg is van een werkvloer waar collega’s elkaar aanspreken. Als collega’s zich niet veilig voelen om aan te spreken, is het zaak dat zij dit bij de schoolleider aankaarten, om zo samen te onderzoeken wat nodig is om wel te durven aanspreken.  

Wil je weten hoe succesvolle scholen een sterke aanspreekcultuur en professionele communicatie opbouwen? In het Gratis Schoolplannen Rapport ontdek je concrete strategieën om effectief samen te werken en afspraken écht te laten werken. 

 


Ondersteuning bij het implementeren van een aanspreekcultuur

Met deze vier blogs hebben we samen de handvatten ontdekt om als schoolleider of onderwijsprofessional bij te dragen aan een positieve en professionele schoolcultuur. Maar natuurlijk is het lezen gemakkelijker dan het uitvoeren. Daarom ondersteunen wij managementteams graag bij het professionaliseren van de schoolcultuur. Lees hier meer of plan een vrijblijvend gesprek in en ontvang direct al wat tips voor jouw context.

Bronnen:

  • Claude. (2024). Conversatie over tekstanalyse methoden [AI conversatie]. Anthropic. https://anthropic.com/claude
  • Eisenberger, N. I., Lieberman, M. D., & Williams, K. D. (2003). Does rejection hurt? An fMRI study of social exclusion. Science, 302(5643), 290–292.
  • Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81–112.
  • Rosenberg, M. B. (2003). Geweldloze communicatie: Ontwapenend en doeltreffend. Utrecht: AnkhHermes.
  • Van Overwalle, F. (2009). Social cognition and the brain: A meta-analysis. Human Brain Mapping, 30(3), 829–858.
  • Wisniewski, B., Zierer, K., & Hattie, J. (2020). The power of feedback revisited: A meta-analysis of educational feedback research. Frontiers in Psychology, 10, 3087.

Nog geen reacties

Laat ons weten wat je denkt