In het onderwijs zijn we sterk gericht op cijfers en prestaties. Maar wat als we de focus kunnen verleggen naar waar het écht om draait: het leren zelf? Formatief handelen maakt deze transformatie mogelijk.

Formatief handelen is een wetenschappelijk onderbouwde didactiek die helpt je om tijdens de les direct inzicht te krijgen in waar je leerlingen/studenten staan. Door gerichte vragen te stellen en alle leerlingen/studenten te activeren, krijgen zij zicht op waar ze staan en wat nodig is om een stap verder te komen. Geen focus op prestaties, maar op ontwikkeling.

Klaar voor de stap van presteren naar leren?

5-daagse opleiding

Train-de-trainer opleiding formatief handelen voor docenten en kartrekkers. Wetenschap en praktijk gecombineerd.

MT-bijeenkomsten

Sessies van drie uur waarin het MT werkt aan leiding geven aan de transitie naar formatief handelen. Direct zicht op knelpunten én volgende stappen.

Workshops, traingen & lezingen

Van studiedag tot teamtraining: praktische werkvormen die de feedbackcultuur tot leven wekken.

Onderzoek

Met analyses en interviews brengen we jullie scherp in beeld waar jullie school staat als het gaat om formatief handelen. Concreet advies met duidelijke groeikansen.

Formatief handelen uitgelegd:

Formatief handelen is een onderwijsaanpak waarbij je continue informatie verzamelt over waar leerlingen/studenten staan in hun leerproces, om vervolgens het onderwijs daarop aan te passen.

Het draait om drie kernvragen:
1. Waar werkt de leerling/student naartoe? (Doelen verhelderen)
2. Waar staat de leerling/student nu? (Informatie verzamelen)
3. Hoe komt de leerling/student een stap verder? (Feedback organiseren)

En twee didactische principes:
1. Alle leerlingen/studenten zijn geactiveerd en denken hard na.
2. Reacties worden gebruikt om een geïnformeerde vervolgactie te nemen.

Het begrip formatief handelen komt van het Engelse 'formative assessment'. De vertaling hiervan heeft voor wat verwarring gezorgd in het Nederlandse onderwijs:

Eerst werd het vertaald als 'formatief toetsen', wat de indruk wekte dat het ging om toetsen zonder cijfer.
Later werd ook 'formatief evalueren' gebruikt, maar ook dit miste de kern.
'Formatief' betekent eigenlijk: data verzamelen om een beslissing te nemen voor de vervolgstap (Wiliam & Leahy, 2016). Letterlijk vertaalt kan het ook betekenen 'toetsing die je vormt'.
Dit staat tegenover 'summatief', waarbij data wordt gebruikt om een beslissing te nemen over een oordeel.

'Formatief handelen' dekt de lading het best, omdat het gaat om een doorlopend proces: je verzamelt continu informatie over waar leerlingen staan om te bepalen wat de beste volgende stap is in hun leerproces.

Leren zichtbaar maken is de motor van formatief handelen. Het is de tweede van de vijf strategieën en vormt de onmisbare schakel tussen het doel (feed up) en de vervolgstap (feed forward).

Zonder het leren zichtbaar te maken, vaar je als docent blind. Je hebt immers concreet bewijs nodig van waar de leerling staat om te kunnen bepalen wat er nodig is om verder te komen.

De relatie in het kort: Formatief handelen is het proces van beslissingen nemen over het vervolg van je les. Leren zichtbaar maken levert de informatie (data) die je nodig hebt om die beslissing te funderen.
Van gokken naar weten: In plaats van af te gaan op 'vingers' of 'knikkende hoofden', gebruik je gerichte didactiek om te zien wat alle leerlingen denken.
Wederzijds inzicht: Het geeft niet alleen jou als docent informatie, maar houdt leerlingen ook een spiegel voor: 'Beheers ik dit al, of heb ik nog iets te doen?'

1. Te snel gaan
Oplossing? Begin klein, bouw het op, vier successen

2. Metingen overslaan
Oplossing? Inventariseer de leerbehoeften, verzamel data en evalueer

3. Rol van leiders over het hoofd zien
Oplossing? Betrek leiding, zij moeten het goede voorbeeld geven

4. Formatief handelen als doel zien i.p.v. als middel
Oplossing? Zie formatief handelen als een middel, met als doelen: meer eigenaarschap / zelfregulatie bij leerlingen, en meer geactiveerde en gemotiveerde leerlingen

5. Niet inbedden in organisatie
Oplossing? Maak het onderdeel van bestaande systemen en maak beslissingen die formatief handelen ondersteunen in plaats van in de weg zitten.

6. Overbelasting docenten
Oplossing? Houd rekening met het welzijn van docenten en zorg voor focus. Docenten moeten zich kunnen ontwikkelen in hun eigen zone van naaste ontwikkeling en wanneer zij zich ontwikkelen op formatief handelen, moeten er niet ook tig andere veranderkundige zaken op hun bordje terechtkomen.

7. Onvoldoende draagvlak
Oplossing? Betrek het team, stel samen doelen op, deel successen en bouw samen

Ontdek formatief handelen met experts Alex en David. In dit webinar (al 2000 keer bekeken) delen zij essentiële inzichten over:

Formatief handelen: wat het is en hoe je het toepast
Hoe formatief handelen helpt bij actuele onderwijsuitdagingen
De weg naar activerend onderwijs door formatief handelen
Waarom fouten (zichtbaar) maken cruciaal is voor effectief leren, en hoe formatief handelen daarbij kan helpen
Praktische handvatten voor de drie kernvragen van formatief handelen

Gratis boek voor onderwijsleiders: "33 tips voor VO en HBO didactiek"

Transformeer je onderwijs met wetenschappelijk onderbouwde didactische tips van David, Wessel en Michiel. Als schoolleider of verantwoordelijke voor de onderwijskwaliteit op jouw onderwijsinstelling, ontvang je nu kosteloos* (t.w.v. €X34,25) hét handboek dat theorie en praktijk samenbrengt. In "33 tips voor VO / HBO Didactiek" ontdek je:

De psychologie achter effectief leren
Direct toepasbare werkvormen voor in je les
Bewezen technieken die de basis vormen voor formatief handelen
Concrete tools voor betere leerresultaten, direct toepasbaar in de les
Praktische implementatie tips met wetenschappelijke onderbouwing

Dit praktijkboek, geschreven door experts in praktijk én theorie, helpt je team de stap te maken van presteren naar écht leren.

*Alleen voor schoolleiders of verantwoordelijke voor schoolbrede implementatie onderwijskwaliteit. Maximaal één exemplaar per onderwijsinstelling.

Van ongewenst gedrag naar gewenst gedrag

STAP 1

Gewenste situatie (Ambitie)

Samen vertalen we de ambities naar concreet, waarneembaar gewenst gedrag. Wat moet formatief handelen concreet opleveren? Wat willen we zien bij leerlingen/studenten, docenten en leidinggevenden?

Lees meer

STAP 2

Huidige situatie (Situatiescan)

Samen met docenten en leerlingen / studenten brengen we de huidige situatie in kaart. Dit kan m.b.v. klasobservaties (die docenten zelf uitvoeren) en vragenlijsten.

Lees meer

STAP 3

Verbeteren (Groeikansen)

De situatiescan maakt duidelijk welke interventie nodig is om de school in beweging te krijgen en optimaal samen te groeien. Het kan zijn dat het MT kan worden ondersteund bij het beter maken van keuzes, wellicht moet het docententeam worden getraind, of dat ouders moeten worden meegenomen in de transitie.

Lees meer